Beth yw manteision dweud stori mewn addysg cynradd?

"A narrative or story in its broadest sense is anything told or recounted; more narrowly, and more usually, something told or recounted in the form of a causally-linked set of events; account; tale,: the telling of a happening or connected series of happenings, whether true or fictitious."

Mae dweud stori yn y dosbarth yn cael ei weld yr un mor bwysig â mathemateg, neu saesneg a chymraeg er enghraifft. Yn ôl (Engel, 1995) ‘storytelling is an essential, perhaps the essential activity of human beings’.  Nid sgil yw adrodd stori, ond rhywbeth sydd yn digwydd pod dydd heb i ni hyd yn oed sylwi. Mae pob un ohonom ni yn dueddol o fynd gatre a trafod ein diwrond gyda rhieni neu ffrindiau, ac o fewn theori, dyna yw adrodd stori.

Beth all dweud stori cynnig i addysg?

Mae plant ymhobman yn caru straeon. Mae staeon yn creu hud ac ymdeimlad o ryfeddod yn y byd. Mae'r straeon yn ein dysgu am fywyd, am ein hunain ac am eraill. Mae adrodd straeon yn ffordd unigryw i fyfyrwyr datblygu dealltwriaeth, parch a gwerthfawrogiad o ddiwylliannau eraill, fe all adrodd straeon hefyd hyrwyddo agwedd gadarnhaol i bobl o wahanol diroedd, hiliau a grefyddau.

Mae adrodd straeon yn gallu bod yn bositif am nifer o resymmau, gan gynnwys helpu plant i ddeall wahanol diwyllianau, yn ogystal a gwella cyfathrebu a dealltwriaeth ryngddiwylliannol. Mae hyn yn bwysig i blant ddechrau deall a ddysgu am gwahanol diwylliannau a chrefyddau o oed ifanc am y rheswm bod y byd wedi dod yn hynnod o amlddiwylliannol yn 10 mlynedd diwethaf.

Yn ôl (British Council, 2003) mae straeon yn:

• caniatáu i blant archwilio gwreiddiau diwylliannol eu hunain
• caniatáu i blant gael profiad o ddiwylliannau amrywiol
• galluogi plant i uniaethu â phobl/lleoedd/sefyllfaoedd anghyfarwydd
• cynnig cipolwg i wahanol draddodiadau a gwerthoedd
• helpu plant i ddeall sut mae doethineb yn gyffredin i holl bobloedd a holl ddiwylliannau
• yn cynnig cipolwg ar brofiadau bywyd cyffredinol
• helpu plant i ystyried syniadau newydd
• ddatgelu gwahaniaethau a pethau gyffredin o ddiwylliannau o amgylch y byd

Mae dweud stori yn rhoi mwy o fantesion hefyd, gan gynnwys:

•          Hyrwyddo deimlad o les ac ymlacio
•          Cynyddu parodrwydd plant i gyfleu a thrafod syniadau a theimladau
•         Yn annog cyfranogiad
•         Cynyddu hyfedredd llafar
•         Annog pobl i ddefnyddio dychymyg a chreadigrwydd
•         Annog cydweithrediad rhwng myfyrwyr       
•      Gwella sgiliau gwrando

Diagram o sut mae adrodd stori yn effeithio ar yr ymenydd

Sut mae dweud stori yn effeithio ar ddatblygiad plant? 

Mae dweud stori yn datblygu ar ddatblygiad plant yn addysgiadol mewn nifer o ffyrdd, yn ôl (Shechtman, 2009) “Through the imaginative process that reading involves, children have the opportunity to do what they often cannot do in real life—become thoroughly involved in the inner lives of others, better understand them, and eventually become more aware of themselves.”

Yn ôl (Myers, 2012) mae yna 3 ffactor pwysig dweud stori sydd yn effeithio ar datblygiad plant.

Yn gyntaf mae sgiliau iaith. Fel y mae plant ifanc yn gwrando ar storïwr, maen nhw'n clywed inflections mewn araith a geiriau a gyflwynir mewn ffordd gref a hynod ddiddorol. Gall plant hŷn ehangu eu geirfa a dysgu sgiliau y gellir eu gwasanaethu dda os ydynt yn penderfynu gweithredu mewn dramâu yn ddiweddarach.  Mae adrodd straeon hefyd yn cyflwyno rhai dyfeisiau llenyddol yn ddangosol ac yn gofiadwy. Bydd plant yn gweld a chlywed yr adeilad o blot, nodweddu, uchafbwynt, gwrthdaro, casgliad, ac ati. Efallai y bydd defnyddio odl neu farddoniaeth rhyddiaith i adrodd y stori, gan alluogi plant i glywed y ffordd seiniau iaith a sut y gall ei ychwanegu at y stori.

Yn ail mae côf. Heb lyfrau neu ddarluniau, mae plant yn cofio'r pwyntiau allweddol o'r enwau plot a chymeriad. Mae hyn yn ymarferiad rhagorol mewn sgiliau memorization a hefyd gall helpu canllaw plant pan fyddant yn dymuno ysgrifennu stori eu hunain.

Ac yn olaf mae byd newydd. Mae adrodd straeon yn agor meddyliau plant i ddiwylliannau eraill a'u athroniaethau bywyd; Mae'n datblygu mewnol byd dychymyg a meddwl yn greadigol. Plant fanteisio ar eu meddyliau dychmygus a darparu delweddau eu hunain. Mae adrodd straeon hefyd yn ffordd i ddod â hanes yn fyw ac yn ysbrydoli pellach i archwilio digwyddiadau hanesyddol.

Cyfeirio

Engel, S. (1995). The stories children tell. New York, NY: W. H. Freeman.

British Council (2004) Storytelling – benefits and tips. Available at: http://www.teachingenglish.org.uk/article/storytelling-benefits-tips (Accessed: 1 February 2018).

Shechtman, Z. (2009). Treating Child and Adolescent Aggression through Bibliotherapy. The Springer Series on Human Exceptionality.

Myers, P. (2012) Storytelling for children Available at: https://childdevelopmentinfo.com/child-activities/storytelling-for-children/#.WtybNYjwY2w

(Accessed: 1 February 2018)